Butter-Scotia

Af en toe een beetje geluk mag. En vandaag heb ik dus weer een vondst gedaan. Geen grote, maar wel een mooie. Op een plank, een beetje buiten de meer opzichtig ten toongestelde boeken, ligt een verzameling Engelse, Duitse, Noorse en soms wel eens Russische of Chinese literatuur van alle soort. Naast de obligate dierenboeken en de godsdienstige of godsdienstig geïnspireerde werken, vind je er ook de zwangerschaps-, bevallings-, vader- en moederschapsliteratuur, alsmede de opvoedkundige en politieke werken weer.  De wat moeten we hiermee-literatuur, zo krijg je de indruk. Ook de totaal onmogelijk te klasseren werkjes zoals Vlaamse filmpjes, kunstbrochures, tentoonstellingscatalogussen en handgeschreven verzamelboekjes van zweverige pubers zijn er terug te vinden.

Maar dus ook dit werkje, dat me na enig ploegen doorheen allerhande waardeloze blubber en voor mij niet belangrijke druksels plotseling verraste. Het was in het gedeelte Engelstalig, en in een stadje, waar het Frans druk gesproken wordt, is Engels vaak een verwaarloosd kind. Alzo trok de oude, degelijke afwerking en de romantische tekening op het voorplat mijn aandacht. Butter-Scotia is dan ook een werk, geschreven en voor de eerste maal gepubliceerd in 1896, en slechts in 1927 opnieuw uitgegeven, met een bekleding die een getrouwe copie is van die van de eerste uitgave.

Het boek is dan ook prachtig. De tekeningen zijn van een wonderbare schoonheid, en zijn weliswaar niet te vergelijken met de ontzettend fijne gravures die in de werken van Charles Dickens voorkomen, maar ze vallen hier dan weer op door de ongebreidelde fantazie, die perfect past bij de inhoud van dit boek. Butter-Scotia heeft een ondertitel die dit ten volle verklaart en verantwoordt: Butter-Scotia or A cheap Trip to Fairy Land, by His Honour Judge Edward Abbott Parry; illustrated by Archie Macgregor. Uitgegeven te London door William Heineman, om volledig te zijn.

Nog voor je één woord van het boek mag lezen, moet je eerst de kaart van Fairy Land ontplooien, en kun je alle belangrijke plaatsen in je opnemen. En dan worden vier kinderen op je losgelaten die elk een eindeloze fantazie hebben, en in de allerlaatste zin van het boek even door vader en moeder erop gewezen worden dat al die dwaze verhalen geen enkele grond hebben, want niet mogelijk zijn, en dat al die personen en wezens, die ze ontmoet hebben, niet bestaan. Ze moeten, zo luidt het verdict: brave kinderen zijn. En dat zijn ze dan ook maar.

Tussen de kaart en het zich neerleggen bij de ouderlijke wijsheid ligt echter een wereld van kinderlijke fantazie, ontsproten uit het brein van een rechter in het victoriaanse Engeland. Houpla, the Herald doet de belangrijke mededelingen, en met zijn trompet vraagt hij eenieders aandacht: tarantara tarantara .. tara; Oyez! Oyez! Oyez!

... a little man with a light moustache, flaxen hair, and a pink complexion, about four feet high, dressed entirely in newpapers.  He wore a cocked hat with a newspaper tassel on it, a long coat reaching to his ankles, made out of a whole copy of The Times, and frills of newspapers round his arms. In one hand he carried a red carpet-bag marked in black letters "On His Majesty's Service," in the other a long trumpet with a white banneret hanging from it on which the letter "H" was beautifully worked in red silk.

Meteen een kleine rechtzetting: de auteur is dus wel een rechter in het Victoriaanse Engeland, maar de omroeper staat in dienst van His Majesty. En inderdaad, dergelijke avonturen konden nauwelijks ten tijde van de puriteinse Koningin, en de rechter vecht daar ogenschijnlijk tegen.  Fairy Land heeft dan ook geen Koningin, maar een Koning. En de kinderen doen dingen die brave kinderen in het brave Engeland van toen onmogelijk mochten mogen.  Iedereen weet dat de wetten in dat land zo hard waren, dat het stelen van wat brood door een hongerige zwerver of hopeloze pauper al aanleiding kon geven tot zware straffen, en niemand minder dan de auteur-rechter durft het aan deze kinderen als echte vrijbuiters door de wereld te laten struinen! Niet verwonderlijk dus dat het verhaal eindigt op een korte terechtwijzing, en de onvoorwaardelijke overgave aan het ouderlijk gezag. Ook een rechter kon zich niet alles veroorloven.

Een ander figuur is the Red Cross Knight. Dat is het alter ego van Olga, één van de kinderen, en haar schild is een pareltje van knipogende heraldiek. ... a large traingular silver shield, (...). On it was emblazoned a red bantam chicken dancing a barn dance. Remember, your title in Fairyland will be Sir Olga the Fitful, Knight of the Festive Fowl. De wapenspreuk luidt volmondig: Cock - A - Doodle - Do.

Hier stel ik een tweevoudige aanslag vast op de gevestigde orde. In 1896 hoorde een meisje niet de rol van Sir Olga the Fitful op zich te nemen. Meisjes bij de poppen, jongens aan het zwaard. De volwassener versie zou luiden: vrouwen aan de haard, mannen bij de poppen, dan wel bij het zwaard. En een ridder, met andere woorden een lid van de gevestigde adelijke orde en bovenlaag van de maatschappij opzadelen met een wapenschild waarop ze als chicken afgebeeld stonden, die dwaas stonden te dansen en te kraaien als hanen ... A chicken, een banghaas dus, en een belachelijk beest dat luid om aandacht staat te schreeuwen ... rechtertje rechtertje, let op je job.

Dit boek is een hilarisch kinderboek, maar ook een verborgen pamflet tegen de gevestigde orde. Deze rechter had een verborgen agenda. Steeds verder lezend kom ik op steeds weer nieuwe paralellen met de Engelse Maatschappij, tot en met een aanklacht tegen de onderdrukking van bepaalde bevolkingsgroepen, in een vers, dat voorkomt in het meermaals geciteerd "Pater's Book of Rhymes"

Oh, some are for the Red, and some are for the Blue,

And others for the Orange or the Green;

And some will shout with me, while others shout with you,

But we'll all shout, "God Save the Queen!"

Rule Brittania! Brittania rule the waves!

Butter-Scotchmen never shall be slaves,

Never, Never, shall be slaves!

Geen verborgen agenda: in dit boek dat over kinderfantazie gaat, en dat zich hoofdzakelijk in Fairy Land afspeelt, doet de vaderfiguur zijn dochter de mannelijke wapenrok aan, en citeert een vers uit zijn Book of Rhymes, uit het dagelijkse leven: Rule Brittania, Brittania rule the waves! Dat is dus de echte maatschappij. Hij valt echter onmiddellijk aan: (Butter)-Scotchmen never shall be slaves! Never, Never ... En dochter Sir Olga verslaat zowaar de draak. Waarna er verkiezingen volgen. Zoek eens op wie er rond 1896 eerste minister was, en bedenk eens waarom er een draak moest verslagen worden, waarom er verkiezingen moesten komen.

Intrigerende kinderliteratuur!

Zo kun je nog een paar verrassingen oprapen. Onze goede vriend de rechter, beschermer van de gegoede burger, durfde het aan te schoppen tegen de gevestigde maatschappij.