Een paar weken geleden hield de plaatselijke bibliotheek uitverkoop, en ik heb daar een paar schatten opgeraapt, die niet onvermeld mogen blijven. Eerst echter een aankoop die ook de moeite van het vernoemen waard is, hoewel er geen literaire waarde aan mag gehecht worden. Het betreft een gedenkboek over een bedrijf dat in de verre omgeving gekend staat als een grote en goede werkgever, waar men graag ging soliciteren. Bekaert, de beursgenoteerde staalkoordfabrikant uit Zwevegem is een toonbeeld van een bedrijf dat op het einde van de 19de eeuw door een eenvoudige winkelier uit de grond gestampt is, en dat van een kleine werkplaats tot een beursgenoteerde wereldleider in zijn niche uitgegroeid is.
Staalkoord het verhaal van een winner van Jan Deloof geeft op een mooie, onderhoudende en vooral anekdotische manier de ontwikkeling weer van het bedrijf, maar geeft meteen ook een schets van de ganse industriële omgeving: staalkoord kon door Bekaert niet ontwikkeld worden zonder de zoektocht van de heren Michelin en Dunlop om de banden die ze voor fietsen en motorvoertuigen ontwierpen, te verstevigen. Het grote vraagstuk van de verharding van de rubber werd opgelost, maar de versterking was niet voldoende, en aldus moest er geëxperimenteerd worden met alle mogelijke en vooral onmogelijke oplossingen, tot zowat de eenvoudigste de beste leek: de met staalkoord versterkte rubberband heeft de auto-industrie een versnelling gegeven die ondenkbaar zou geweest zijn zonder deze deeloplossing van de honderden problemen die het produceren van om het even welk produkt met zich meebrengt.
Mooi is ook het verhaal over de trein, die in 1931 tussen Parijs en Straatsburg reed op... met staalkoord versterkte rubberbanden, met een maximumsnelheid van 108 kilometer per uur. Deze ontwikkeling was een dood spoor, maar toont aan dat het produkt staalkoord overal een toepassing vond, en zo is het bedrijf gegroeid tot wat het nu is: een mulitnational met een wereldreputatie.
Mooie onderhoudende literatuur met die meerwaarde, dat je er toch een heleboel uit opsteekt. Als er hier en daar een beetje aan de realiteit zou gepoetst worden, moet je dat er maar bij nemen.
Een op zijn minst gezegd bedenkelijke definitie van het begrip poëzie lees ik als inleidend citaat van Carel Swinkels op het boek Het groot jaargetijdenboek samengesteld door Anton van Wilderode. Het is een kanjer van een verzameling gedichten, met één enkel tema: de kalender. Voor elke dag staat er een gedicht, en soms vraag je je wel eens af waarom. Zo wordt er op 18 april het gedicht "Een dag in april" voorgedragen, door Albert Verwey, uit zijn bundel De legende van de ruimte, uit 1926. Dit gedicht had ook op om het even welke aprildag kunnen gelezen worden, het doet er eigenlijk niet toe. Het boek moet dus als jaargetijdenboek letterlijk zo bekeken worden, de datum is te specifiek, behalve voor nieuwjaarsdag, of Kerstmis, dagen die hun feestelijke of andere eigenschappen door hun bestaan zelf beperken tot die welbewuste dag. Zo moeten er waarschijnlijk duidzenden kerstgedichten geëlimineerd zijn, om dat ene gedicht op 24 december te laten voorgaan op de andere: "Maria die zoude naar Bethlehem gaan", door een anonieme dichter. Op 25 december, de dag die in Vlaanderen Kerstmis heet, krijgt een gedicht van Henriette Roland Holst van der Schalk, als een beschouwend rustpunt, zijn plaats.
Ik vind die keuze niet verkeerd: in het Mariagedicht is er sprake van Kerstavond voor de noene; wij hebben reeds in de lagere school de uitleg daarvoor gekregen. De tocht naar Bethlehem werd gedaan om aan de verplichtingen van de volkstelling te voldoen, en het vervoer van een zwangere vrouw per ezel was geen kleinigheid. Of er in die kontreien eind december hagel en sneeuw tegelijkertijd zou gevallen zijn, weet ik nog zo niet, maar de middeleeuwse mens had enig houvast nodig, en dus sneeuwde het hier, dan ook daar, nee toch? Maar Kerstavond voor de noene? dat is de dag voor Kerstmis, Kerstavond, en voor de noene moet dan voor de "none" geweest zijn, het laatste van de vier kleine uren van het breviergebed, dat in het koor om drie uur gebeden wordt. Ook het feit dat er geen water voorradig was, en Jozef dus een "bommetje" sloeg in het ijs om water te putten, is niet zo vreemd. Maar hij moest het wel doen met zijn "toebaksdoos"!
Dat ook Cecilia langskwam, is dan weer een anachronisme, want heiligen bestonden er ambtshalve nog niet, maar het zou mogelijk om één van de drie vrouwen gaan, die volgens de apocriefe auteurs het gezinnetje kort na de geboorte bezocht hebben. Zouden het niet eerder drie welwillende kraamvrouwen geweest zijn, die Maria geholpen hebben, en die Jozef buiten gezet hebben met de smoes: maak je maar nuttig, we hebben water nodig, want geboorten waren eerder een vrouwenzaak, denk ik zo. De associatie met Sinte-Cecilia komt meer door de connotatie met de veelvuldige Kerstmuziek die begrijpelijk met karrenvrachten tegelijk gedicht en gecomponeerd werd. Dus ook dit lied. Maar Cecilia is toch nodig om het verhaal af te sluiten, en Gods zegen af te smeken. En dat moest met de hulp van een heilige. Zij riep er op haar beurt een bende engelen bij, die goed bij stem waren, en zo was haar aanwezigheid voor de gemiddelde middeleeuwer verstaanbaar, verklaarbaar, want ga aan die ongeletterde hongerlijders eens uitleggen wat apocriefen dan wel waren. De reguliere bijbelgeschriften waren al moeilijk genoeg.
Maar het Kerstverhaal is er dus geen van 25, wel van 24 december. En die bedenkelijke definitie dan, waarover ik het in de aanloop van dit kerstverhaal had? Luister goed, en trek zelf uw conclusies.
Poëzie is niet de leer van maten en gewichten
maar er bij zijn als het ijs breekt en het kind sterft
en kijken naar de takken die langzaam verder leven.
Carel Swinkels, uit Jan met het visoog, 1970.
Poëzie heeft niet altijd het recht om zachthartig te zijn. Na deze zware bedenking laat ik de rest, die in een totaal andere atmosfeer baadt, maar voor morgen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten