Vladimir Nabokov

Ja, we kennen allemaal deze schrijver, die de liefde voor een kindvrouwtje tot de hoogste literaire schabben heeft verheven. Maar zijn naam... Spreken we zijn naam wel correct uit? Probeer dan dit Ollekebolleke maar eens te lezen. Het is meteen een hommage aan drs. P., die gisteren in het Flagey-gebouw een belangrijke taalerkenning in ontvangst mocht nemen.

OUDERE NALOPER

Vlinder- en kindervriend

Vladimir Nabokov...

Lezer uw uitspraak doet

Pijn aan mijn oor.

Volgens de Russische

Intelligentsia

Moet het Vladimir

Nabokov zijn hoor!

De eer voor dit pareltje komt toe aan Jan Kal, en toont aan hoe een kort dichtwerk ook taalkundig opvoedkundig kan zijn. Zou drs. P. het echter zo bedoeld hebben? Hij was toch een exponent van de generatie die op elk gebied de absolute vrijheid opeiste? Het gedicht is guitig, geeft een steek naar de welwillende maar taalkundig niet voldoende onderlegde lezer, om de juiste uitspraak van de naam Vladimir Nabokov aan te leren. Als je dat volgens de regels van het Ollekebolleke doet, kom je er wel. Scandeer het gedicht als volgt:

ééntweedrie ééntweedrie

ééntweedrie ééntweedrie
ééntweedrie ééntweedrie
ééntweedrie vier.

De tweede strofe is identiek, met slechts inhoudelijk een klein verschil: het tweede vers moet een zeslettergrepig woord zijn dat zich tot hetzelfde ritme leent: intelligentia, maar de klemtoon van dit laatste woord ligt op de vierde en niet op de eerste lettergreep. Ik voel aan dat bij het lezen van een reeks van deze puntdichten, de derde vers van iedere strofe met een zekere verwachting uitgesproken wordt in aanloop van het korte vierde vierlettergrepige vers, en de inhoud moet eindigen in een pointe.

Ook hier wordt in de laatste strofe een techniekje toegepast waar ik niet zo van houd, maar dat is slechts een kwestie van persoonlijke smaak: om perfect te zijn hoort de "Na" van Nabokov als laatste lettergreep van het derde vers geschreven te worden, gevolgd door een splitsingsteken "-".

Moet het Vladímir Na-
bókov zijn hoor!

De verwachting wordt in het originele gedicht enigzins weggegomd, maar daar staat tegenover dat de eenheid van voornaam en naam meer gerespecteerd worden, en het visuele aspect ook meer gediend wordt, want gesplitst ziet het er gewoon niet uit. Ik moet terug opzoeken hoe die techniek weer heet. (enjambement, dus)

Als je Tante Google ondervraagt over Ollekebolleke, zul je een reeks eigenschappen vinden waaraan deze vorm van puntdicht moet voldoen. Het is leuk om te lezen, maar het vergt wel enige oefening om er een goede te schrijven. Verwoording in zulk een eng keurslijf vergt enige taalvaardigheid, en het is niet voor niets dat een spuiter als drs. P. tesamen met nog een paar andere geestesgenoten deze versvorm ontwikkeld heeft: hij kon zeer goed met de taal overweg!

En dat is dan meteen ook het verband tussen Nabokov en drs. P. : het versje dat de juiste uitspraak van een vreemde naam gemakkelijk te onthouden maakt, en de taalvirtuoos die voor die boodschap het correcte medium geschapen heeft, en dus ook terecht mocht gelauwerd worden voor zijn "bijzondere verdiensten voor de Nederlandse taal". Elk werk van hem is een feest voor het oor.